Bị Can Là Gì Theo Luật Hình Sự 1999?

“Bị can” là một thuật ngữ pháp lý thường được nhắc đến trong quá trình điều tra các vụ án hình sự. Vậy chính xác thì bị can là gì theo quy định của pháp luật Việt Nam? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ khái niệm này theo Luật Hình sự năm 1999, phân biệt bị can với các đối tượng khác trong vụ án hình sự và tìm hiểu quyền và nghĩa vụ của bị can trong quá trình tố tụng.

Bị Can Là Ai Theo Luật Hình Sự 1999?

Theo Điều 44 Bộ luật Hình sự năm 1999 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017, viết tắt là BLHS 1999), “bị can” là người đã bị Cơ quan điều tra ra Quyết định khởi tố bị can hoặc Cơ quan có thẩm quyền ra Lệnh bắt, Quyết định tạm giữ vì có căn cứ cho rằng người đó đã thực hiện hành vi phạm tội.

Nói một cách dễ hiểu, khi một người bị nghi ngờ thực hiện hành vi phạm tội và đủ căn cứ xác định, Cơ quan tiến hành tố tụng sẽ tiến hành khởi tố vụ án hình sự, đồng thời ra các quyết định tố tụng như Quyết định khởi tố bị can, Lệnh bắt, Quyết định tạm giữ… thì lúc này người đó chính thức trở thành bị can trong vụ án hình sự.

Hình ảnh minh họa về việc khởi tố bị can

Phân Biệt Bị Can Với Các Đối Tượng Khác

Trong quá trình điều tra vụ án hình sự, cần phân biệt rõ bị can với các đối tượng khác như người bị hại, người làm chứng, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án. Việc phân biệt này rất quan trọng, giúp xác định chính xác vai trò, trách nhiệm của mỗi người trong vụ án.

Dưới đây là bảng so sánh giúp bạn phân biệt rõ hơn:

Đối tượng	Đặc điểm	Quyền và nghĩa vụ
Bị can	Bị nghi ngờ thực hiện hành vi phạm tội và đã bị khởi tố.	Có quyền tự bào chữa, im lặng, kháng cáo…; Nghĩa vụ hợp tác điều tra.
Người bị hại	Là người bị thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, tài sản do hành vi phạm tội gây ra.	Yêu cầu bồi thường thiệt hại, tố cáo, tham gia tố tụng với tư cách người bị hại…
Người làm chứng	Biết được thông tin, sự kiện liên quan đến vụ án.	Có nghĩa vụ cung cấp thông tin trung thực cho Cơ quan tiến hành tố tụng.
Người có quyền lợi,	Có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, nhưng không phải bị can, bị hại, người làm chứng.	Tham gia tố tụng theo quy định của pháp luật.
nghĩa vụ liên quan

Quyền Và Nghĩa Vụ Của Bị Can

Theo quy định của BLHS 1999, bị can có các quyền cơ bản sau:

Quyền được thông báo về hành vi phạm tội bị khởi tố.
Quyền được im lặng.
Quyền tự bào chữa hoặc nhờ luật sư bào chữa.
Quyền khiếu nại, tố cáo.
Quyền được bồi thường thiệt hại (nếu bị bắt, tạm giữ, khởi tố oan).

Bên cạnh các quyền, bị can có những nghĩa vụ sau:

Nghĩa vụ có mặt theo giấy triệu tập của Cơ quan tiến hành tố tụng.
Nghĩa vụ khai báo trung thực.
Nghĩa vụ thi hành các quyết định của Cơ quan tiến hành tố tụng (nếu có).

Hình ảnh minh họa về quyền và nghĩa vụ của bị can

Kết Luận

Hiểu rõ khái niệm “bị can là gì” theo quy định của BLHS 1999 là điều quan trọng, giúp bạn nắm bắt được các quy định pháp luật liên quan đến tố tụng hình sự. Bên cạnh đó, bạn cũng cần phân biệt rõ bị can với các đối tượng khác trong vụ án để tránh nhầm lẫn trong quá trình tham gia tố tụng.

Câu hỏi thường gặp

1. Khi nào thì một người chính thức trở thành bị can?

Một người chính thức trở thành bị can khi có Quyết định khởi tố bị can của Cơ quan điều tra hoặc Lệnh bắt, Quyết định tạm giữ của Cơ quan có thẩm quyền.

2. Bị can có quyền giữ im lặng hay không?

Theo BLHS 1999, bị can có quyền giữ im lặng. Không ai buộc phải đưa chứng cứ chống lại chính mình.

3. Bị can có được quyền gặp luật sư hay không?

Bị can có quyền tự bào chữa hoặc nhờ luật sư bào chữa ngay từ khi bị khởi tố.

4. Nếu bị can là người nước ngoài thì sao?

Bị can là người nước ngoài vẫn được hưởng đầy đủ các quyền và phải thực hiện các nghĩa vụ theo quy định của pháp luật Việt Nam.

5. Trách nhiệm của bị can trong việc chứng minh mình vô tội là gì?

Theo nguyên tắc suy đoán vô tội, bị can không có trách nhiệm chứng minh mình vô tội. Cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm chứng minh hành vi phạm tội của bị can.